با پیشرفت در صنایع حمل و نقل و فناوری اطلاعات، دورترین و بكرترین نقاط روی زمین نیز در دید و دسترس علاقه مندان به سفر قرار گرفته بطوریكه امروزه گردشگری بزرگترین صنعت در دنیا محسوب می شود.
به گزارش ایرنا، شاخه طبیعت گردی رو به رشد ترین بخش صنعت گردشگری است و در این بین اقامتگاه های بوم گردی كه سهم بسیار از گردشگری كشور را به خود اختصاص داده از ظرفیت های مهم برای جذب گردشگران خارجی به شمار می رود.
در این راستا طرح توجیهی ایجاد اقامتگاه بوم گردی به عنوان یك فرصت سرمایه گذاری معرفی شد تا اطلاعات مناسب در این زمینه، میزان سرمایه گذاری، سودآوری، پرداخت تسهیلات مناسب و نرخ های بازده سرمایه گذاری آن در اختیار علاقه مندان به راه اندازی این كسب و كار قرار گیرد.
در پاسخ به میل و اشتیاق رو به رشد طبیعت گردی و در راستای حفظ محیط زیست، پایداری زیست بوم و فرهنگ مناطق گردشگری، مفهومی جدید به نام ‹بوم گردی› یا ‹اكوتوریسم› ظهور كرده است.
اكوتوریسم پیش از هر چیز یك نوع نگرش خاص و آینده نگرانه و اخلاقی، فرهنگی و انسانی به مقوله گردشگری است و نوعی احترام به طبیعت، احترام به فرهنگ­ گذشته و حال مردمانی می باشد كه از سال ها قبل در یك زیست بوم خاص زندگی می كنند.
بوم گردی، واژه پیچیده و غریبی نیست، رفتن و بودن در طبیعت و عشق ورزیدن به آن است، سفری است مسئولانه كه موجب رشد و پایداری زیست بوم، فرهنگ و كیفیت زندگی ساكنان منطقه گردشگری خاصی می شود.
با توسعه گردشگری پایدار و برای سفر به مناطق دیدنی و بكر، نیاز به محل هایی برای اسكان در این نقاط احساس شد كه برای تحقق این مهم طی چند سال گذشته اقامتگاه های بوم گردی متعدد در اقصی نقاط ایران تاسیس گردید.
تمام این اقامتگاه ها با هدف حفظ و پاسداشت فرهنگ بومی و سنتی هر منطقه و افزایش ورود گردشگران به آن نواحی ساخته شده است به گونه ای كه صنعت اكوتوریسم پایدارترین نوع طبیعت گردی و سازگارترین نوع گردشگری با محیط شناخته شده و ایران به خاطر دارا بودن توانایی ها و برخورداری از جاذبه های چشمگیر از نظر تنوع اقلیم و پوشش گیاهی یكی از كشورهای مهم دنیا در این زمینه محسوب می شود.
توجه به اصول و قوانین اكوتوریسم و همچنین ایجاد علاقه مندی به طبیعت و حفظ محیط پیرامونی باعث تداوم و بقای گنجینه ها و میراث طبیعی و انسانی خواهد شد و توسعه پایدار را در پی خواهد داشت.
صنعت اكوتوریسم در ایران دارای شاخه های متعدد و فعالیت های گوناگون است. شاخه هایی همچون گردشگری روستایی، گردشگری عشایری، گردشگری ماجراجویانه و كشاورزی و فعالیت هایی كه هریك وابسته به موقعیت جغرافیایی خاص خود است.

تعریف اقامتگاه بوم گردی
اقامتگاه های بوم گردی، اقامتگاه هایی هستند كه در محیط های طبیعی و بومی با رعایت بالاترین سطح ضوابط زیست محیطی و به شكلی سازگار با معماری بومی، بافت تاریخی و سیمای طبیعی منطقه ساخته می شود و ضمن بیشترین تعامل با جامعه محلی و توجه به اقلیم ، زمینه حضور گردشگران را با كیفیت قابل قبول و تعریف شده فراهم می كند.
یكی از اصولی كه در اكوتوریسم مورد تاكید قرار می گیرد آموزش و ایجاد آگاهی فرهنگی با مردمان یك منطقه است. در بوم گردی ، گردشگران با فرهنگ و نوع زندگی مردم منطقه از نزدیك آشنا می شوند و در فعالیت های روزانه آنان مشاركت می كنند و در اینv ارتباط ایجاد شده بین میزبانان و گردشگران ، مردم منطقه نیز با فرهنگ مردمان دیگر مناطق و كشورها آشنا شده و این ۲ گروه، رفته رفته نوعی علاقه نسبت به یكدیگر پیدا می كنند.
با ایجاد این آشنایی و فرهنگ دوستی، گردشگران نسبت به منطقه میزبان حساس شده و به اوضاع آن اهمیت بیشتری می دهند و در كنار آن تاكید بر حفظ منابع طبیعی، مقوله آموزش و به حداقل رساندن آسیب های وارده به طبیعت در طول سفر، اهمیت احترام گذاشتن به طبیعت را آشكار كرده و مانع آسیب رساندن به آن می شوند.

* بوم گردی و تاثیر آن بر ایجاد اشتغال پایدار و رونق اقتصادی
بوم گردی با ایجاد فرصت پیشرفت و توسعه اقتصادی می تواند به عنوان جایگزینی برای سایر منابع درآمد برای مردم منطقه محسوب شده و از روی آوردن افراد محلی به راه های دیگر كسب درآمد مانند فروش زمین های كشاورزی و بهره برداری بی رویه از منابع طبیعی جلوگیری كند.
مردم محلی با نمایش آداب و رسوم خود به گردشگران، فروش محصولات صنایع دستی به آنان و مشاركت دادن گردشگران در فعالیت های روزانه خود، به ارزش میراث فرهنگی خود پی برده و هرچه بیشتر در حفظ آن تلاش می كنند ضمن اینكه روستائیان نیز در پی حضور گردشگران در اقامتگاه های بوم گردی می توانند به فكر اشتغال زایی و كسب درآمد بیشتر باشند.
گردشگران نیز به واسطه حضور در اقامتگاه های بوم گردی حاضر به صرف هزینه هستند و این چرخه ای است كه می تواند باعث پیشرفت صنعت اكوتوریسم شود و مردم محلی تلاش خواهند كرد آنچه را برای گردشگران و طبیعت گردان جذاب است حفظ و نگهداری كنند چرا كه بوم گردی به وضوح یكی از راهها و منابع كسب درآمد برای آنهاست.

هدف از طرح توجیهی اقامتگاه بوم گردی
معنای توسعه پایدار تنها حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی نیست، بلكه برداشت جدید از توسعه و رشد اقتصادی است ، رشدی كه بدون تخریب منابع طبیعی و برهم زدن تعادل زیست محیطی، عدالت و امكانات زندگی را برای همه مردم شهری، روستایی و عشایری و نه فقط قشرهایی محدود از جامعه فراهم می كند.
از جمله اهداف تاسیس اقامتگاه های بوم گردی، می توان به توسعه پایدار گردشگری، احیای ارزش های سنتی و بومی، كمك به اقتصاد جامعه محلی و حفظ محیط زیست اشاره كرد و در واقع گردشگری فرصت‌ های بسیاری را برای كسب و كارهای كوچك خانوادگی و جوامع محلی ایجاد می‌ كند كه از جمله این فرصت ها توسعه اقامتگاه های بوم‌ گردی در نواحی مختلف كشور است.
بیشتر این اقامتگاه ها خانه های قدیمی هستند كه اكنون احیا و بازسازی شده اند و در این نوع اقامتگاه ها تلاش بر این است كه گردشگران با آداب و رسوم، روش سنتی زندگی مردم بومی و غذاهای محلی آشنا شوند.
در بیشتر این اقامتگاه ها كه به صورت خانوادگی خدمات ارائه می دهند، سعی بر این است كه مهمانان با شیوه سنتی زندگی در آن محل آشنا شوند، از غذاهای محلی آن استفاده كنند و در محیط طبیعی سفر خود را به انجام برسانند.

دستیابی به توسعه پایدار در گرو احیای اقامتگاه های بوم گردی
دستیابی به توسعه پایدار در گرو توجه به اركان اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی در یك جامعه است و گردشگری به عنوان فعالیت اثرگذار بر تمام اركان توسعه بیش از گذشته نیازمند مطالعه است و نقش اقامتگاه های بوم گردی برای دستیابی به اهداف مورد نظر در این بخش بر كسی پوشیده نیست.
به اذعان مسئولان، پرداخت تسهیلات بانكی مناسب با تنفس ۶ ماهه و بازپرداخت چندین ساله از جمله مشوق های لازم برای راه اندازی اقامتگاه های بوم گردی است.
نتیجه تعامل سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با صندوق كارآفرینی امید در راستای تقویت ظرفیت های بومی و محلی استانی است و این تسهیلات علاوه بر راه اندازی و بازسازی اقامتگاه های بوم گردی به دفاتر خدمات مسافرتی كه در حوزه طبیعت گردی فعالیت می كنند نیز پرداخت می شود.
ایران با وجود روستاهای بسیار و جذاب، ظرفیت ‌های فراوان برای توسعه گردشگری روستایی دارد و باید از این ظرفیت نهایت استفاده را انجام داد كه یكی از راهكارهای اصولی برای شناسایی ظرفیت‌ ها و توانمند سازی روستاها با محوریت گردشگری ، راه اندازی اقامتگاه های بوم گردی و توجه به این بخش است.

توسعه بی رویه اقامتگاه های بوم گردی مانع تولید ثروت می شود
فرماندار ویژه تربت حیدریه در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: هر چند تولید ثروت حاصل از اقامتگاه های بوم گردی در حوزه گردشگری ارزشمند است، اما باید از گسترش بی رویه این اماكن خودداری كرد.
علی رستمی افزود: از عمر اقامتگاه های بوم گردی در ایران كمتر از ۱۰ سال، در استان حدود پنج سال و در تربت حیدریه نزدیك به یك سال می گذرد و از منطق به دور است كه از این پروژه تازه ایجاد شده انتظارات بیش از حد داشت.
وی با بیان اینكه در حوزه صنعت گردشگری، زیرشاخه بوم گردی، یك صنعت ارزان و محلی است و نمی توان از آن انتظار سرمایه و سود كلان داشت، گفت: از این رو از معاونت گردشگری اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان انتظار می رود از صدور مجوزهای متعدد و بی رویه در این بخش خودداری كند.
وی اظهار داشت: این حق كسانی است كه در مرحله نخست در صنعت بوم گردی سرمایه گذاری كرده اند و اینك باید از سود حاصله آن نفع لازم را ببرند تا بتوانند گردشگران بیشتری جذب كنند.
رستمی گفت: از مجموع ۲۵ تا ۳۰ میلیون زائر و گردشگر كه هر سال وارد خراسان رضوی می شوند فقط مشهد و یكی ۲ شهر دیگر استان از درآمد آن منتفع می شوند.
وی افزود: شهر تربت حیدریه كه در مسیر زائران است از درآمد آن تاكنون بی نصیب مانده و لذا مسئولان باید ابتدا به دنبال ایجاد سرپناه ساده و اولیه برای كسانی باشند كه تمایل به ماندن و بیتوته كردن در این خطه را دارند.

برخورداری خراسان رضوی از ۳۶ اقامتگاه بوم گردی
معاون گردشگری اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی نیز با بیان اینكه اكنون در این استان ۳۶ اقامتگاه بوم گردی وجود دارد گفت: هیات موسس انجمن مدیران اقامتگاه بوم گردی استان تشكیل شده و اساسنامه آن نیز آماده شده و باید به زودی انتخابات برای تعیین هیات مدیره برگزار شود.
یوسف بیدخوری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا ، شناسایی و احیای بافت های قدیمی را از رویكردهای این اداره كل ذكر كرد و افزود: برای احیای بافت های قدیمی با هدف رونق بخشیدن به اقامتگاههای بوم گردی در خراسان رضوی اقدام های خوبی صورت گرفته است.
وی اظهار داشت: خراسان رضوی در بخش اقامتگاه های بوم گردی از ظرفیت بسیار برخوردار است كه به تدریج باید احیا شود تا به این صنعت نوپا لطمه وارد نشود.
وی بر لزوم بازاریابی، تبلیغات و معرفی اقامتگاه های بوم گردی تاكید كرد و گفت: در پیوند با این موضوع دفاتر خدمات مسافرتی تاكنون با برگزاری تورهای یك روزه و سفر به شهرهای استان كارهای خوبی انجام داده اند كه باید توسعه یابد.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان تربت حیدریه نیز گفت: امسال در فصل برداشت زعفران ۳۸ گروه گردشگر زعفران وارد این منطقه شدند كه از این تعداد ۲۲ گروه خارجی بودند.
علی محمدی افزود: اكنون در این شهرستان ۱۰ روستای هدف گردشگری داریم كه تاكنون فقط ۲ روستا مجوز گرفته و فعال شده اند و پنج اقامتگاه بوم گردی (روستای گردشگری) دیگر نیز در آستانه كسب مجوز هستند.
توجه به صنعت گردشگری از ارز آوری بسیار برخوردار است و بسیاری از كشورها نیز با پی بردن به این واقعیت مهم و اساسی ، تمام تلاش خود را معطوف به این امر كرده اند كه با سرمایه گذاری در بخش گردشگری بتوانند علاوه بر ارزآوری به اشتغالزایی پایدار و رونق اقتصادی نیز دست یابند.
امید كه ایران نیز با توجه بیش از پیش به این صنعت ، بتواند علاوه بر كسب درآمد ارزی به ایجاد و توسعه بخش اشتغال و رونق اقتصادی دست یابد كه یكی از راهكارهای تحقق این مهم توجه به اقامتگاههای بوم گردی است.
تاكنون از مجموع ۲۵۰ اثر تاریخی و گردشگری شناسایی شده در منطقه تربت حیدریه، ۴۸ بنا و محوطه تاریخی و ۲ اثر معنوی و ناملموس در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.