توسعه تجارت خارجی در شرایط اقتصادی ایران یک امر بسیار مهم است چراکه توسعه اقتصادی ایران به‌دلیل تحریم‌ها به تعویق افتاده و مشکلاتی که در حوزه جذب سرمایه‌گذاری خارجی و داخلی، عدم رشد بخش مولد، تورم دو رقمی‌رو به رشد و کاهش تولید ناخالص ملی و… وجود داشته کیک اقتصادی کشور را به‌شدت کوچک کرده است. در حال حاضر کشورهای همسایه ایران فرصت‌های بسیار خوب و مناسبی برای توسعه تجارت هستند که البته در شرایط حاضر اقتصادی، روابط و سیاست خارجی کشورهای زیادی در لیست مقصد صادراتی و تجارت مشترک قرار ایران قرار ندارند، با این حال و با وجود تحریم‌ها و فشارهای سیاسی‌ای که بر ایران تحمیل شده هم می‌توان کشورهایی را که پتانسیل تجارت با ایران را دارند به دایره مبادلات تجاری ایران وارد کرد. از جمله این کشورها پاکستان با حدود ۲۰۰ میلیون نفر جمعیت است که می‌تواند بازار مناسبی برای محصولات و کالاهای ایرانی باشد، اما مسئولان اقتصادی کشور در دولت‌های مختلف از این فرصت‌ها بهره نبردند و به‌جای توسعه روابط اقتصادی، دائما از مانع‌بودن تحریم برای توسعه روابط اقتصادی و سیاسی با کشورها به‌ویژه کشورهای همسایه سخن گفته‌اند. حالا گویا قرار است قرارداد تجارت آزاد بین ایران و پاکستان به امضا برسد! البته این گفته تا زمان عمل و اجرا فاصله زیادی دارد و تا آن زمان هم مشخص نیست چه اتفاقاتی رخ بدهد، با این حال شاید توسعه اقتصادی ایران و پاکستان بخشی از مشکلات اقتصادی را هم برطرف کند. هادی حق‌شناس، اقتصاددان در این باره به «آرمان‌ملی» گفت: نکته بسیار مهمی‌ که در همین ابتدا باید به آن اشاره داشت این است که اگر راهبرد ایران تقویت منافع مشترک بین همسایه‌ها باشد، در بلندمدت این منافع سیر صعودی خواهد داشت، ایران ۱۵ کشور همسایه دارد ولی کمترین منافع مشترک با همسایگان در طول ادوار و دولت‌های مختلف داشته‌ایم. او ادامه داد: البته در مقاطعی به‌دلیل تغییر و تحولات سیاسی، منافع سیر صعودی گرفته ولی ادامه پیدا نکرده است. در هنگام فروپاشی شوروی سابق یعنی سال ۱۹۹۱، روابط اقتصادی بین ایران و آذربایجان سال‌ها سیر صعودی داشت ولی بعداز مدتی ترکیه جای ایران را گرفت. حتی قبل از رجب طیب‌اردوغان روابط تجاری بین ترکیه و ایران به نفع ایران بود ولی بعداز مدتی آنها روابط تجاری را به نفع خودشان تغییر دادند یا در همین چند سال گذشته روابط تجاری ایران و عراق سیر صعودی داشت ولی امروز بازهم روابط اقتصادی عراق و ترکیه با وجود تمام تنش‌ها بین این دو کشور افزایش یافته است. حق‌شناس افزود: روابط ایران با همسایگان در طول دهه‌های گذشته جزو راهبردهای اصلی ما نبوده که از همین ناحیه هم گاها آسیب‌های جدی‌ای به کشور وارد شده است.

منافع ایران در روابط با پاکستان
این اقتصاددان با اشاره به رابطه با پاکستان هم گفت: قطعا رابطه با پاکستان با توجه به مقیاس جمعیتی این کشور، می‌تواند به نفع اقتصاد کشور ما باشد، ضمن اینکه پاکستان با برخی از استان‌های ما به‌طور مشخص سیستان‌وبلوچستان فرهنگ مشترک دارد. فقط خط لوله صلح بین ایران و پاکستان و هند که متاسفانه به سرانجام نرسید، می‌تواند بخشی از فروش انرژی ایران را تنظیم کند. به‌هر حال ایران به لحاظ منابع گازی ذخایری مطمئن و رتبه دوم را در جهان دارد و باید برای این گاز مشتری دائمی ‌پیدا کرد و چه کشوری بهتر از پاکستان و هند که خط لوله صلح از این کشورها می‌گذارد. حق‌شناس ادامه داد: بنابراین باید بپذیریم که راهبرد با همسایه‌ها به نفع ایران است که تاکنون هم همسایه‌ها به نفع خودشان استفاده کردند. مثال بارز آن هم روابط امارات متحده عربی با ایران است که به نفع امارات به اتمام رسیده است! او تاکید کرد: بنابراین در اصل اول باید بپذیریم که روابط با همسایگان به نفع منافع ملی است و اصل دوم اینکه چه کالایی می‌دهیم و چه کالایی می‌گیریم. حداقل کالایی که ما می‌توانیم به پاکستان بدهیم انرژی است.
ترانزیت کالا تقویت خواهد شد
این اقتصاددان با اشاره به سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته در بنادر ایران و پاکستان از سوی هند و چین اظهارکرد: نکته بعدی این است که هندی‌ها در چابهار و چینی‌ها در بندر گوادر پاکستان سرمایه‌گذاری کرده‌اند که مقصد هر دوی این سرمایه‌گذاری‌ها کشورهای آسیای میانه و افغانستان است. او ادامه داد: با توجه به موقعیت‌های ایران ارسال بخشی از کالاها از بندر گوادر پاکستان هم می‌تواند از داخل ایران به افغانستان صورت بگیرد. هر چقدر روابط بین ایران و پاکستان تقویت شود ترانزیت کالا در داخل ایران بیشتر تقویت خواهد شد. یعنی از بعد حمل‌ونقل بین‌المللی و همچنین زنجیره تامین؛ روابط و ایجاد منافع مشترک بین دو کشور ایران و پاکستان به نفع حمل‌ونقل داخل کشور یا به اصطلاح کریدورهای حمل و نقل بین‌المللی خواهد شد. این اقتصاددان افزود: بنابراین این روابط می‌تواند یک راهبرد صحیح، به نفع اقتصاد و منافع ملی ایران و همچنین پاکستان باشد. ضمن اینکه پاکستان می‌تواند مشتری دائمی ‌برای کالاهای مختلف ایران بویژه گاز باشد اگر روابط، روابط استراتژیک تلقی شود. به‌هر حال در شرایطی است که نیازمند توسعه روابط با کشورهای جهان بویژه همسایگان خود است. ۱۵ کشور همسایه ایران جمعیتی بیش از ۷۰۰ میلیون نفر دارند که بازاری مستعد برای اقتصاد ایران محسوب می شوند و استفاده از این موقعیت با تقویت دیپلماسی اقتصادی به دور از تنش‌زایی در روابط منطقه‌ای نیاز دارد. در حال حاضر ترکیه و چین و روسیه و آذربایجان در این روابط بسیار خوب عمل کرده و با ادامه این روند ایران تقریبا از معادلات منطقه‌ای حذف خواهد شد هر چند که ایران موقعیت و کالاهای بسیاری برای صادرات به کشورهای همسایه دارد. اما غفلت دولت‌ها از توسعه روابط با همسایگان باعث شده تا این بازارها به نوعی به تقدیم به رقبای ایران شوند. در هر صورت افزایش روابط اقتصادی و سیاسی باید راهبرد دولت سیزدهم باشد تا با توسعه روابط سیاسی و تقویت دیپلماسی اقتصادی بتواند بازارهای از دست‌رفته ایران را احیا کرده و بازارهای جدیدی را ایجاد کند.